ASRM (2008)

Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine in collaboration with the Society for Reproductive Endocrinology and Infertility

Optimizing natural fertility

Fertility and Sterility Nov. 2008;Vol. 90:S1-6.

Dit document bevat de adviesrichtlijnen i.v.m. de optimalisering van de vruchtbaarheid van de vermelde organisaties op basis van de weinige, beschikbare wetenschappelijke studies.

Vruchtbaarheid en verouderen

Indien geen bevruchting optreedt na 3 maanden onbeschermde zwangerschap, verminderen de bevruchtingskansen aan-zienlijk. De relatieve vrucht-baarheid is tot op de helft verminderd bij vrouwen in de late dertiger jaren ver-geleken met jonge twinti-gers. Hoewel de zaadparameters eveneens verzwak-ken na de 35 jaar, vertoont de mannelijke fertiliteit geen noemenswaardige vermindering voor de 50 jaar.

Coïtusfrequentie

Een alomverspreide verkeerde voorstelling is dat frequente ejaculaties de mannelijke vruchtbaarheid verminderen. Studies tonen echter aan dat na abstinentietussenpozen van 10 dagen of langer, de zaadparameters beginnen te verslech-ten. Hoewel dagelijkse coïtus een licht voordeel biedt, is de raadgeving die aan koppels het best wordt gegeven dat reproductieve doelmatigheid toeneemt met de coïtusfrequentie en het hoogst is met dagelijkse of gemeenschap om de twee dagen. De optimale frequentie moet wel worden bepaald door hun eigen voorkeur om stressfactoren te vermijden.

Het vruchtbare venster

Het vruchtbare venster wordt het best gedefinieerd als de zes dagen interval dat eindigt op de dag van de ovulatie. Voor klinische doeleinden kan het moment van maximale vruchtbaar-heid geschat worden door onderzoek van cycluslengte, basale lichaamstemperatuur-curven, en/of baarmoederhalsslijmscore. Coïtus tijdens de laatste drie dagen eindigend op de dag van de ovulatie biedt het meeste kans op zwangerschap. Daar het volgens de auteurs moeilijk blijft het ovulatietijdstip te voorspellen, kan de kans op bevruchting gemaximali-seerd worden door coïtusfrequentie op te drijven vanaf het einde der menses bij vrouwen met regelmatige cycli.

Ovulatiemonitoring

Het moment van maximale vruchtbaarheid kan sterk variëren, ook bij vrouwen met regelmatige cycli. Cervixslijm is een goedkope en individuele index, dat de ovulatie op komst is. De waarschijnlijkheid is het grootst wanneer het slijm rekbaar en helder is met stijgende oestrogeenplasmaconcentraties gedurende de 5 of 6 dagen vóór de ovulatie met een piek 2 à 3 dagen vóór de ovulatie.

Coïtale praktijken

Dat een tijdje blijven plat-liggen na coïtus spermatransport vergemakkelijkt en spermaverlies beperkt, heeft geen wetenschappelijke fundering. Hoewel vrouwelijk orgasme het zaadtransport kan bevorderen, bestaat er geen gekende relatie tussen orgasme en vruchtbaarheid, zoals er evenmin een overtuigende relatie bestaat tussen specifieke coïtale praktijken en het geslacht van het kind. Al bestaat er geen bewijs dat vruchtbaarheid wordt verminderd door het gebruik van een glijmiddel, lijkt het voorzichtig indien nodig minerale olie, canola-olie of hydroxyethylcellulose-bevattende glijmiddelen aan te raden.

Dieet en levensstijl

Dieet

Het is duidelijk dat zeer magere of obese vrouwen minder vruchtbaar zijn, maar gegevens betreffende de gevolgen van normale variaties in het dieet op de vruchtbaarheid zijn schaars. Een gezonde levensstijl kan de vruchtbaarheid verbete-ren bij vrouwen met ova-riële disfunctie. Verhoogde kwikniveaus door belang-rijke zeevruchteninname werden in verband gebracht met onvruchtbaarheid. Aan vrouwen die proberen zwanger te worden moet worden aangeraden een dagelijks supplement folium-zuur in te nemen (dagelijks minstens 400 µg) om neuraalbuisdefecten te voor-komen.

Roken

Roken heeft belangrijke negatieve gevolgen op het gebied van vruchtbaarheid. De observatie dat bij roken-de vrouwen de menopauze gemiddeld 1 tot 4 jaar vroeger optreedt dan bij niet-rokende, laat vermoeden dat roken de follikelreserve vlugger aantast. Roken gaat eveneens gepaard met een verhoogd risico op misvallen. Hoewel bij rokende mannen afwij-kend sperma werd vastgesteld, bevestigen de beschikbare gegevens niet voldoende dat roken mannelijke vruchtbaarheid aantast.

Alcohol

Het effect van alcohol op de vrouwelijke vruchtbaarheid is niet duidelijk. Sommige studies besluiten dat alcohol een nadelig effect heeft, waar andere suggereren dat alcohol de vruchtbaarheid bevordert. Men doet er goed aan inname van meer dan 2 dranken per dag te vermijden, wanneer men probeert zwanger te worden. Er zijn evenwel geen bewijzen dat matige alcoholinname nadelig is voor de vruchtbaarheid. Alcoholinname zou echter wel moeten worden stopgezet tijdens de zwangerschap gezien de wel gedocumenteerde nadelige gevolgen op de foetale ontwikkeling en het ontbreken van een “veilige” graad van alcoholinname.

Cafeïne

Een matige cafeïne-inname (één tot twee kopjes koffie per dag of zijn equivalent) vóór of tijdens de zwangerschap heeft ogenschijnlijk geen nadelige effecten op de vruchtbaarheid of op zwangerschapsevolutie.

Andere beschouwingen

Druggebruik wordt afgeraden zowel voor mannen als voor vrouwen, wegens de wel gekende schadelijke effecten op de zich ontwik-kelende foetus. Een literatuuroverzicht kwam tot het besluit dat saunabaden de vrouwelijke vruchtbaarheid niet aantasten en tevens veilig zijn tijdens een normale zwangerschap. Voor normale mannen is het niet nodig gedragswijzigingen aan te raden om de blootstelling van de testikels aan warmtebronnen te controleren of te verminderen. Bevruchtingscapaciteit kan verminderd zijn bij vrouwen die worden blootgesteld aan bepaalde toxinen en oplosmiddelen zoals deze gebruikt in de stomerij- en drukkersindustrie, mannen aan zware metalen blootgesteld hebben meer kans abnormale zaadparameters te vertonen. Blootstelling aan pesticiden kan een probleem zijn voor arbeiders in de landbouw daar het risico op onvruchtbaarheid toeneemt bij vrouwen die herbiciden mengen of toepassen. Bij mannen blootgesteld aan landbouwpesticiden werd in één studie een schadelijke invloed op de semenparameters gevonden, maar niet in een andere. Studies op dieren toonden evenwel duidelijk dat blootstelling aan het leefmilieu belang-rijke reproductieve gevolgen kan hebben. Hoewel weinig gegevens voorhanden zijn, is het wellicht voorzichtig blootstelling aan lood en industriële microgolfstralen te vermijden.

Samenvatting en aanbevelingen

• Frequente coïtus (dagelijks of om de 2 dagen) geeft de hoogste kans op zwangerschap, maar met een geringere frequentie van 2 tot 3x per week zijn de kansen bijna evenwaardig.
• Het vruchtbare venster bevat de 6 dagen die eindigen op de dag van de ovulatie en correleert met het volume en de kenmerken van het cervixslijm.
• Specifieke coïtale timing of houding alsook het blij-ven liggen na gemeenschap heeft geen significante impact op de vruchtbaarheid.
• De tijdsspanne tot bevruchting neemt toe met de leeftijd. Voor vrouwen ouder dan 35 jaar zou consult met een reproductie-specialist moeten worden overwogen na 6 maanden zonder geslaagde conceptie.
• Voor vrouwen met regelmatige cycli kan frequente coïtus vanaf het einde der menses de bevruchtbaarheid maximaliseren.
• Technologieën bedoeld om de ovulatieperiode te voorspellen kunnen helpen voor koppels die weinig frequente coïtus hebben.
• Matige alcohol- of cafeïne-inname (1 of 2 dranken per dag) heeft geen aantoonbaar effect op de vruchtbaarheid.
• Roken, hogere graad van alcoholinname (>2 dranken per dag), soft drugs, gebruik van commerciële vaginale glijmiddelen moeten worden afgeraden voor koppels die proberen zwanger te worden.